14/12/2009 tarihinde kabul edilen,20/12/2009 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 5941 sayılı Çek Kanunu önemli düzenlemeler içeriyor.Yapılan düzenlemelerden en önemlisi, geçici 2.madde ile getirilen kısmi af niteliğindeki düzenlemedir.Düzenleme ile 01/11/2009 tarihine kadar karşılıksız çek keşide etme suçunu işleyenlerin, alacaklı ile anlaşmaları veya çek bedelinin karşılıksız kalan kısmını ödeme yapmayı taahhüt etmeleri halinde, cezalarının taahhüt süresince askıya alınması ve sonrasında cezalarının kaldırılması düzenlenmiştir.
Kişilerin bu af düzenlemesinden yararlanabilmesi için 01.04.2010 tarihine kadar Cumhuriyet Savcılığı’na veya Mahkemeye başvurarak çek bedelini iki yıl içinde ödemeyi taahhüt ederek birinci yılda borcun en az 1/3’ünü kapatmaları gerekmektedir. Getirilen bu düzenleme ile; 01.11.2009 tarihi itibari ile haklarında soruşturma başlatılan veya yargılaması süren veya mahkum olmuş borçlular taahhüt vermek sureti ile haklarında devam eden süreci uzatma şansına sahip olacaklardır. Sanığın verdiği taahhüdü ihlal etmesi halinde ise, işlemler kaldığı yerden devam edecektir.
Durumu bir örnekle anlatmak gerekirse, 18.ooo TL’lik Karşılıksız Çek Keşide eden bir borçlu hakkında soruşturma veya kovuşturma devam ederken, borçlunun bir yıl sonra 6.000 TL’sını ikinci yılın sonunda da kalan 12.000 TL’sını ödemeyi taahhüt etmesi halinde hakkında devam eden prosedür, ilk bir yıl hiçbir şey ödememesine rağmen iki yıl süre ile ertelenecektir. Hatta bu borçlunun daha önceden mahkum edildiği para cezasını ödememesi sebebi ile hapis cezasına çevrilen cezasını çekmekte iken bu yola başvurarak hapis cezasını iki yıl süre ile erteletmesi dahi mümkün olacaktır.
Bununla beraber 01/11/2009 tarihinden sonra karşılıksız çek keşide etme suçunu işleyenler, her bir çekle ilgili 1.500 güne kadar adli para cezası verilecek. Hükmedilecek adli para cezası da çek bedelinin karşılıksız çıkan miktarından az olamayacak.
Türk Ceza Kanununa göre; bir günlük adli para cezasının karşılığı 20 TL ile 100 TL arasında hakim tarafından tayin edilmektedir. Fakat mahkemeler tarafından büyük bir ihtimalle yine Çek Bedeli kadar ceza verilmeye devam edilecektir. Ancak önceden 80.000 TL olan üst sınır bu düzenleme ile hakim tarafından 150.000 TL’sına kadar arttırılabilinecektir (Tabi 01.11.2009 ile 20.12.2009 tarihleri arasında üst sınır yine 80.000 TL olarak uygulanmaya devam edecektir)
Yeni düzenleme ile karşılıksız Çek Suçunun oluşabilmesi için de çekin üzerindeki keşide tarihi(uygulamada Vade Tarihi) göz önüne alınarak hesap edilecek ibraz süresi içerisinde bankaya ibraz edilmesi gerekmektedir. Yani, çek görüldüğünde ödenir kuralı gereği üzerinde yazan tarihten önce bankaya ibraz edilen çek sebebi ile Karşılıksız Çek Keşide etme suçu oluşmayacaktır
Mahkeme tarafından karşılıksız çıkan her bir çekle ilgili çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilecek. Hakkında çek yasağı kararı verilmiş olan kişi, elindeki bütün çek yapraklarını ait olduğu bankalara iade etmekle yükümlü olacak.
Yerleşim yeri yurt dışında bulunan kişiler ise bankaya Türkiye'de bir adres bildirmek zorunda. Çekin karşılığının tamamen veya kısmen bulunmaması halinde, çek düzenleyenin bankaca bilinen adresleri talebi halinde hamiline verilecek.
Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı bulunan kişinin, temsilcisi veya imza yetkilisi olduğu tüzel kişiye de çek defteri verilmeyecek. Tacir olan ve tacir olmayan kişilere verilecek çekler ile hamiline düzenlenecek çekler, ayırt edilebilecek biçimde bastırılacak. Bu çeklere ilişkin işlemlerin işlendiği ayrı çek hesapları açılacak ve düzenlenecek çeklerin yapraklarında ‘hamiline’ ibaresi matbu olarak yer alacak. Esnaf ve sanatkar odalarına kayıtlı olanlardan tacir kişilere özgü çek hesabı açtıranlar, ‘tacir çeki’ alabilecek.
‘Karşılıksızdır’ işlemi, ilgili bankanın hamile kanunen ödemekle yükümlü olduğu miktarın dışında, çek bedelinin karşılanamayan kısmıyla sınırlı olarak yapılacak. Buna göre banka; talep edildiği takdirde ibraz edilen her çek yaprağı için; karşılığının hiç bulunmaması halinde, çek bedeli 600 lira veya üzerinde ise 600 lira, bu tutarın altındaysa çek bedelini ödeyecek.
Karşılıksız çek veren veren kişi hakkında, her bir çekle ilgili 1.500 güne kadar adli para cezası verilecek. Hükmedilecek adli para cezası da çek bedelinin karşılıksız çıkan miktarından az olamayacak. Mahkeme tarafından karşılıksız çıkan her bir çekle ilgili çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilecek. Hakkında çek yasağı kararı verilmiş olan kişi, elindeki bütün çek yapraklarını ait olduğu bankalara iade etmekle yükümlü.
Tacir olmayan kişinin çek defterini kullanarak çek düzenleyenler, 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacak. Karşılıksız çekle ilgili banka görevlilerine sorumluluklar yükleyen yasaya göre, bu sorumlulukları yerine getirmeyen görevlilere çeşitli cezalar uygulanacak.
Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararına ilişkin bilgiler, Adalet Bakanlığı Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi aracılığıyla Merkez Bankası’na elektronik ortamda bildirilecek.
Karşılıksız çek bedelini temerrüt faizi ile birlikte ödeyen kişi hakkında soruşturma ve kovuşturma kaldırılacak. Şikayetçinin, şikayetinden vazgeçmesi halinde de söz konusu prosedür uygulanacak. Tarafların anlaşması halinde karşılıksız çek suçundan mahkum olanların cezasının infazı ertelenebilecek veya durdurulabilecek. Anlaşmaya varılmış olması, şikayetçi bakımından şikayetin geri alınmasını sonucunu doğurmayacak. Anlaşma ve taahhütnamenin ise en geç 1 Nisan 2010 tarihine kadar verilmesi gerekecek.
Taahhütnamede yer alacak 1. yıl taksiti, borcun 3’te 1’inden az olmayacak. Ödeme süresi, taahhütnamenin yapıldığı tarihten itibaren 2 yılı geçmeyecek. Dava veya cezalarda zaman aşımı işlemeyecek. Şikayetçinin başvurusu üzerine, anlaşmaya uyulmadığının tespiti halinde soruşturmaya, kovuşturmaya veya hükmün infazına devam edilecek. Soruşturma veya kovuşturması durdurulan ya da hükmün infazı ertelenen veya durdurulan kişi hakkında adli kontrol uygulanacak.
Yeni yasaya göre bankalara önemli sorumluluklar yüklendi. Artık, bankalar çek hesabı açtırmak isteyenlerin yasaklı olup olmadığını kontrol etmek ve kayıt altına almak üzere adli sicil kaydı, nüfus cüzdanı, yerleşim yeri belgesi, vergi kimlik numarası, esnaf veya tüccar sicili kayıtlarını alarak, hesap kapatılsa halinde bile bu belgeleri 10 yıl süreyle saklayacak.
Bankalara çek hesabı açarken en yüksek özen derecesinde araştırma yükümlülüğü getirilmiş ve tacir olmayan bir kimseye ticari çek hesabı açan veya çek yasaklısına çek veren banka görevlileri hakkında hapis cezası verilmesi düzenlenmiştir. Ayrıca; Karşılıksız çıkan her bir çek yaprağı için bankanın sorumlu olduğu miktar 600 TL’sına çıkartılmıştır. Bu düzenleme ile karşılıksız çıkan her bir çek yaprağı için bankadan 600 TL’sını tahsil etmek mümkün olacaktır.Bankalar, yasanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren Merkez Bankası tarafından 1 ay içinde yayımlanacak tebliğ ile belirlenen esaslara uygun olarak yeni çek defterleri bastıracak. Bankalar, 1 Temmuz 2010 tarihine kadar müşterilerine yeni çek defterlerini verecek ve ellerindeki eski çek defterlerini imha edecek.
AV. MERT ERYILMAZ
Konu: avukat mert eryılmaz-5941 sayılı çek yasasının getirdiği düzenlemeler-leges huku (Okunma sayısı 2807 defa)
