Günümüzde işsizlik dünyanın ve Türkiye’ nin en önemli sorunudur.Amerika’ da başlayan küresel ekonomik kriz Türkiyede’ de etkilerini fazlasıyla göstermekte ve ekonomik kriz gerekçesiyle bir çok işçi işinden çıkarılmaktadır. Bu durum kötü niyetli işverenlerin krize sığınarak işçi azaltmasına imkan doğurmaktadır.Fakat iş hukuku açısından sadece ekonomik kriz işten çıkarma konusunda yeterli bir gerekçe değildir.Ekonomik krizin işyerini esaslı bir şekilde etkilemesi ve işçi çıkarmadan başka bir önlem alınamayacağının kanıtlanması gerekmektedir.İşverenlerin işten çıkarmaları ister gerekçeli bir sebebe dayansın ister dayanmasın bu durumlarda işsiz kalan sigortalı işçilerin iş hukuku açısından birçok yasal hakları bulunmaktadır.İş kanunumuzda işsizlik ödeneği, İhbar ve kıdem tazminatı, işçi alacağı, işçinin işe iadesi gibi işçiyi koruyan birçok düzenleme mevcuttur.Ben bu yazımda, işsizlik ödeneği hakkında düzenlemelere değineceğim..
Herhangi bir işyerinde çalışırken çalışma istek ,yetenek ve yeterliliğinde olmasına rağmen herhangi bir kasıt ve kusuru olmaksızın işini kaybeden sigortalı işçilere işini kaybetmeleri sebebiyle işsizlik sigortası ödenmektedir.İşsizlik sigortası alabilmenin bazı şartları vardır.Bu şartlar:
İşsizlik ödeneğini kimler alır.Öncelikle 1.şart İşten çıkarılmadan önce (Hizmet akdinin feshinden önce) 120 gün sürekli prim ödenmiş olunmalı yani son dört ay sürekli çalışılmış olmalı 2.şart ise son 3 yıl içinde en az 600 gün prim ödenmiş olmalıdır.3.şart işçi kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalınmalıdır.
Kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalmak ne demektir.Bunu maddeler halinde yazalım:
Hizmet akitleri, ihbar önellerine uygun olarak işveren tarafından feshedilmesi Sağlık sebepleri veya işyerinde işçiyi bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan bir zorlayıcı sebebin ortaya çıkması halinde işveren tarafından hizmet akdi feshedilmesi ,
Hizmet akitleri, sağlık sebepleri, işverenin kanunda belirtilen ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan davranışları ve işçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler nedeniyle bizzat kendileri tarafından feshedilmesi Belirli süreli hizmet akdi ile çalışmakta olup da sürenin bitiminde işsiz kalınması,
Sağlık sebepleri veya işyerinde işçiyi bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan bir zorlayıcı sebebin ortaya çıkması halinde işveren tarafından hizmet akdi feshedilmesi,İşyerinin el değiştirmesi veya başkasına geçmesi, kapanması veya kapatılması, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedenleriyle işten çıkarılmış olması,
Belirli süreli hizmet akdi ile çalışmakta olup da sürenin bitiminde işsiz kalınması,
Özelleştirme nedeniyle hizmet akdi sona ermiş olması
Hizmet akdinin sona erdiği yani işten çıkarıldığı tarihten önceki son 120 gün prim ödeyerek sürekli çalışmış olanlardan,
Son 3 yıl içinde;
İŞSİZLİK ÖDENEĞİ NE KADAR SÜRE İLE VERİLECEK
600 gün prim ödemiş olanlara 180 gün,
900 gün prim ödemiş olanlara 240 gün,
1080 gün ve daha fazla prim ödemiş olanlara 300 gün,
süre ile işsizlik ödeneği ödenecektir.
Eğer işsizlik ödeneği alınırken tekrar işe girilirse işsizlik ödeneği kesilecek ve tekrar işsiz kalınırsa ve ödenek almak için süreler ve şartlar kanuna uygun değilse daha önceki hakedilenler alınacaktır. Süreler ve şartlar yerine getirilmişse yeni hak sahipliğinden doğan işsizlik ödeneği alınacaktır.
İşsizlik ödeneği aylık şeklinde her ay sonunda sigortalı işsizlere ödenir.
Haksız yere işine son verilen işçi yukarıda belirtilen şartları taşıyorsa işine son verildiğine dair işveren tarafından verilen işten ayrılma bildirgesi ile birlikte dilekçe ile İşKur’ a müracaat ettiği takdirde kendisine işsizlik ödeneği bağlanacaktır.
İşsizlik ödeneği alacak işçilerin hangi miktar üzerinden aylık alacakları da diğer merak edilen konulardan birisidir. İşsizlik ödeneğini hesaplarken günlük ortalama Brüt kazanç baz alınmaktadır.Sigortalının son 4 aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde kırkıdır.Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı 4857 s.lı İş Kanununun 39.maddesine göre 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının %80 ini geçemez. Hesaplama bu şekilde yapıldığı takdirde ülkemizde brüt 666 TL asgari ücret kazanan işçi işsiz kaldığı zaman aylık alacağı en az işsizlik ödeneği 266 TL, aylık alınacak en fazla işsizlik ödeneği 532 TL dir. Bu demek oluyor ki aylık brüt ücreti 1.332,00 TL den fazla olan işçilerin ücretleri ne kadar yüksek olursa olsun en fazla alabilecekleri miktar 532,00 TL dir.
İşsizlik ödeneği ,Kurum tarafından mesleklerine uygun ve son çalıştıkları işin ücret ve çalışma koşullarına yakın ve ikamet edilen yerin belediye mücavir alanı sınırları içinde teklif edilen bir işin haklı bir neden olmaksızın reddedilmesi, İşsizlik ödeneği alırken gelir getirici bir işte çalıştığının tespit edilmesi hallerinde kesilir ve hak sahipliği düşer.
Haklı bir neden olmadan ,kurum tarafından önerilen meslek eğitim tedbirine katılmamak,yarıda bırakmak yada kurum davetlerine zamanında icabet etmemek durumlarında kesilir.Ancak bu haller bittiği zaman ödemeye tekrar kaldığı yerden başlanır.
Muvazzaf askerlik dışında herhangi bir nedenle silah altına alınanlarla hastalık ve analık nedeniyle geçici iş göremezlik ödeneği almaya hak kazananların ödenekleri bu durumlarının devamı süresince durdurulur.
